Yapay zekanın bizim adımıza alışveriş yapması fikri kulağa zaman kazandıran bir kolaylık gibi gelse de, birçok insan bu konuya halen mesafeli. Daha uygun fiyatlar sunsa bile, tüketicilerin büyük çoğunluğu bu yetkiyi bir yazılıma bırakmak istemiyor. Görünüşe göre sorun, teknolojiye değil, onun nasıl ve kimin adına kullanıldığına dair bir güvensizlik.
Amazon, Google, Walmart ve Mastercard gibi dev şirketler, kullanıcının yerine alışveriş kararları verebilen yapay zeka sistemlerine yatırım yapıyor. Bu sistemler, tercihleri analiz ederek öneriler sunmanın ötesine geçip, doğrudan satın alma işlemlerini de üstlenebiliyor.
Ancak yapılan anketler, bu girişimlerin kullanıcı nezdinde pek de karşılık bulmadığını ortaya koyuyor. İnsanların üçte ikisi, yapay zekanın kendileri adına alışveriş yapmasını istemiyor. Daha iyi fiyat ya da zaman tasarrufu bile bu mesafeyi ortadan kaldırmaya yetmiyor.
Araştırmaya göre, tüketiciler yapay zekanın alışveriş sürecini kolaylaştıracak öneriler sunmasına sıcak bakıyor. Ancak öneri ile kararı tamamen bir sisteme bırakmak arasında büyük bir fark var. Tüketiciler, neyi, ne zaman ve neden aldığını bilmek istiyor. Bu kadar kişisel bir karar sürecinin, tamamen bir yazılıma devredilmesi çoğu kişi için rahatsız edici.
Üstelik birçok kullanıcı, bu sistemlerin gerçekten kendi çıkarları için mi yoksa markaların satışını artırmak için mi çalıştığını sorguluyor. Bu da yapay zekaya yönelik genel bir “niyet” sorununu ortaya çıkarıyor.
Zaman kazanmak yetmiyor; endişeler ağır basıyor
Agentic AI olarak adlandırılan bu yeni sistemler, kişiye özel alışveriş listeleri oluşturabiliyor, ürün karşılaştırmaları yapabiliyor ve hatta ödeme sürecini bile üstlenebiliyor. Ancak bu otomasyonun vaat ettiği konfor, güven eksikliğiyle gölgeleniyor.
Araştırmaya katılanların %48’i, yapay zekanın öncelikle müşteri hizmetlerini geliştirmesi gerektiğini düşünüyor. Çünkü pek çok kullanıcı, bu sistemlerin “yardımcı” olmaktan çok “yönlendirici” davranmasından rahatsız.
Yapay zeka ile ilgili bir diğer büyük endişe ise veri güvenliği. Katılımcıların %58’i, kişisel verilerin nasıl toplandığı ve ne amaçla kullanıldığı konusunda ciddi kaygılar taşıyor. Bazı kullanıcılar, bu verilerin yalnızca reklam hedefleme için kullanıldığını ve fark edilmeden manipülasyon yaratıldığını düşünüyor.
Mesele, yapay zekanın varlığı değil; onun ne amaçla kullanıldığı gibi görünüyor. Teknolojiye değil, arkasındaki niyete güven duyulmuyor. Tüketici, “kontrolü tamamen bırakmadan yardım almak” istiyor. Dolayısıyla güven inşa edilmeden, yapay zeka sistemlerinin alışveriş kararlarında etkin bir rol üstlenmesi kolay görünmüyor.
